Etnik di Sabah menggunakan lebih daripada 50 bahasa, yang dituturkan sekurang-kurang lebih daripada 80 dialek[1].Bahasa Kedayan merupakan satu-satunya bahasa yang berbeza dari rumpun bangsa Melayu . Perbezaan yang ketara yang terdapat pada bahasa Kedayan dengan bahasa Melayu ini ialah dari segi bilangan huruf abjad. Abjad bahasa Kedayan hanya terdiri daripada 18 huruf, iaitu terdapat hanya 3 huruf vokal iaitu a, i, dan u; manakala hanya 15 huruf konsonan, iaitu b, c, d, g, h, j, k, l, m, n, p, s, t, w, dan y.
Bahasa ibunda yang menjadi tradisi kaum ini, vokal o dan e hampir tidak wujud dalam perbendaharaan kata bahasa Kedayan. Umpamanya:
- besar = basaa
- otak = utak
- kota = kuta.
Vokal o hanya wujud sebagai gandingan kepada konsonan r, umpamanya taloo untuk 'telur', dengan o berfungsi sebagai konsonan gantian. Konsonan bahasa Melayu yang tidak digunakan dalam bahasa Kedayan ialah f, q, r, v, z ( x tidak wujud dalam abjad bahasa Melayu). Bagaimanapun, ketinggalan konsonan r merupakan satu huruf paling nyata. Bergantung kepada bunyi dan gandingan huruf, perkataan bahasa Kedayan akan berbunyi seperti berikut:
- r = aa; umpamanya besar = basaa
- r = ii; pandir = pandii
- r = oo atau r = uu; telur = taloo atau taluu
- r = ing
- air = aing.
Kecuali ketika mengikut dasar sistem ejaan bahasa Melayu yang menetapkan bahawa semua perkataan pinjaman perlu sedapat-dapatnya mengekalkan bunyinya, bahasa Kedayan hanya dapat menggunakan 18 huruf yang tersebut.
Dialek Melayu Kedayan pula dianggap sebagai salah satu dialek atau bahasa minoriti di negara ini. Hal ini berlaku kerana masyarakat Kedayan akan menggunakan bahasa Melayu Brunei ketika berkomunikasi. Ini diperkuatkan lagi apabila puak ini bertembung dengan etnik-etnik atau puak-puak yang lain yang terdapat di negara ini, Dialek Kedayan dalam penggunaan kata sapaannya untuk berkomunikasi ataupun berinteraksi, dalam setiap bahasa sememangnya telah menentukan norma dan juga sistem atau aturan sosial mereka.
Penggunaan sistem sapaan ini merupakan salah satu cara bagi menghormati seseorang di samping bagi mengeratkan lagi hubungan kekeluargaan dan sebagai menghormati orang ydang disapa Salah satu contoh adalah kata ‘biskita’ atau ‘kita’ (awak) digunakan apabila bertemu dengan seseorang yang lebih tua daripada penutur. Sapaan ‘kawu”(kau) pula biasanya digunakan kepada rakan penutur yang seusia atau yang lebih muda daripada penutur.
| Bahasa Kedayan | Bahasa Melayu |
| Abak-abak | berdebar-debar |
| Abal-abal | Menirap |
| Agatah | Pergi |
| Aing | Air |
| Ambulong | Sagu |
| Ambuyat | Makanan daripada sago |
| Andang | Kekal |
| Ani | Ini |
| Antap | terlampau; terlalu |
| Atu | Itu |
| Awu | Ya |
| Babal | Bodoh |
| Bagas | Bekas |
| Baibun | Bergurau |
| Bajaur | Merayau |
| Bakamih | Kencing |
| Bangas | Basi |
| Bapadah | Berkata |
| Bapanyap | Berkemas |
| Basaa | Besar |
| Batah | Lambat |
| Batis | Betis |
| Belurih | mendapat hasil |
| Belusir | Berlari |
| Berinut | berjalan lambat |
| Betinting | berjalan ketinting |
| Bida | Hodoh |
| Bini -bini | perempuan |
| Bisai | cantik ; lawa |
| Bisdurang | Mereka |
| Bubus | Bocor |
| Damit | Kecil |
| Dandam | rindu ; dendam |
| Dangani | Temankan |
| Gauk | Nakal |
| Gigiran , bibiran | Melatah |
| Giuk | Ulat |
| Gulaian | Sayur |
| Hambat | pukul ; rotan |
| Hantap | |
| Hindik | Tending |
| Hulun | Suruhan |
| Ikung | ekor |
| Inda | Tidak |
| Jalama | Manusia |
| Kadikamu | Kamu |
| Karau | Keras |
| Kawu | kamu ; kau ; awak |
| Kediaku | Aku |
| Kurapak | Cakap |
| Lacah | Lantai basah |
| Lagat | Kotoran degil |
| Lagau | Panggil |
| Lampong | Lampu |
| Lidut | Lambat |
| Luan | Selalu |
| Malamaie | Senja;petang |
| Malimpang | Baring |
| Mengujar | Mencari |
| Miani | Begini |
| Miatu | Begitu |
| Mua | Muka |
| Ngalih | Penat |
| Ngam | Betul |
| Nuun | Berjalan ; meninggal dunia |
| Patuha | Datuk |
| Pabinian | Isteri |
| Palakian | Suami |
| Pulak | patah |
| Salajur | terus; sekaligus |
| Sepanggal | Sepotong |
| Ucapnya | Katanya |
| Unjar | Cari |
Tiada ulasan:
Catat Ulasan